قهوه‌خانه مثل یک نهاد اجتماعی- فرهنگی نقش‌مند در جامعه‌های سنتی شهرهای ایران عمل می‌کرده و در طول حیات چند صد ساله خود در هر زمان و دوره، به اقتضای اوضاع اجتماعی هر شهر و دیاری با مردم جامعه و فرهنگ مردم ارتباط داشته و همراه با گرایش‌ها و اعتقادات مذهبی مردم فعالیت می‌کرده است.
همشهری آنلاین- علی‌الله سلیمی: در تاریخ اجتماعی ایران، پدیده «قهوه‌خانه» و همچنین قهوه‌خانه‌نشینی به عنوان بخشی از اوقات فراغت مردان در محله‌های مختلف شهرها، تاریخ پر فراز و نشیبی دارد که بررسی کم و کیف آن، دستمایه کارِ محققان و پژوهشگران متعددی شده و آثار مختلفی هم در این زمینه تالیف و منتشر شده است. یکی از این آثار، کتاب «قهوه و قهوه‌خانه در ایران و شصت گفتار دیگر» به قلم محقق و پژوهشگر معاصر، سیدعلی آل‌داود است که در دو جلد تالیف و از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شده است. قبل از پرداختن به محتوا و جزئیات این کتاب، یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که قهوه‌خانه در دوره صفوی پدید آمد و در دوره قاجاریه و پهلوی به اوج شکوفایی و رونق رسید. آن زمان در هر بازارچه، بازار، محله و کنار هر مجموعه صنفی از نانوایی گرفته تا قصابی و سبزی‌فروشی و گاراژها یک یا چند قهوه‌خانه فعالیت می‌کردند. قهوه‌خانه مثل یک نهاد اجتماعی- فرهنگی نقش‌مند در جامعه‌های سنتی شهرهای ایران عمل می‌کرده و در طول حیات چند صد ساله خود در هر زمان و دوره، به اقتضای اوضاع اجتماعی هر شهر و دیاری با مردم جامعه و فرهنگ مردم ارتباط داشته و همراه با گرایش‌ها و اعتقادات مذهبی مردم فعالیت می‌کرده است. آگاهی از پدیده قهوه‌خانه در ایران و شهرت آن در شهرها به دوره صفویه و پادشاهی شاه عباس اول می‌رسد. با این حال وجود قهوه‌خانه و رسم قهوه‌نوشی در آن را به دوره شاه تهماسب اول هم احتمال داده‌اند.
- پژوهشگری در حوزه تاریخ اجتماعی
تحقیق و پژوهش در باب تاریخ اجتماعی، از جمله جنبه‌های جذّاب و خواندنی در فرهنگ و تمدن ایرانی است و بر زوایای تاریک و نه چندان آشکار در گذشته این مرز و بوم و مردمان آن، پرتوهایی می‌افکند. در گذشته، ثبت و ضبط این جنبه‌ها چندان معمول نبود و مورخان و دیگر مولفان غالبا جز بر سبیل اتفاق، اشاره به این قبیل اطلاعات را لازم نمی‌شمردند. در موارد بسیار، ملاحظه آثار برجای مانده از «فرهنگ مادی» مانند سکه‌ها و مُهرها و نشان‌ها تا ظروف و اشیاء و نقوش و نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌ها و کتیبه‌ها و گورنبشته‌ها آگاهی‌های سودمندی در این زمینه‌ها به دست می‌دهد. تحقیق در این عرصه‌ها، دشوار و مستلزم جست و جو در انواع و اقسام مآخذ است و پژوهشگر هر قدر بیشتر در منابع و دیگر یادگارهای تاریخی جست و جو و با دقت‌نظر کند، حاصل کار به هدف نزدیک‌تر خواهد بود.
- انتشار مقالات پراکنده در یک کتاب
از چند دهه پیش تاکنون رسمی متداول شده که مؤلفان و نویسندگان مجموعۀ مقالات و نوشته‌های خود در نشریات را گردآورده و به‌گونه یک کتاب مستقل انتشار می‌دهند. شیوه‌ای مقبول که فواید بسیار دارد از جمله آنکه از پراکندگی نوشته‌ها جلوگیری کرده و همه آنها را به صورت اثری مضبوط و یکجا به جویندگان عرضه می‌دارد. مولف کتاب «قهوه و قهوه‌خانه در ایران و شصت گفتار دیگر» در مقدمه این اثر فاخر تاریخی- اجتماعی به جزئیات این کتاب اشاره و یادآوری کرده است: مطالب کتاب شامل ۶ بخش است و به‌رغم آنکه در عنوان کتاب اشاره به شصت گفتار شده کل کتاب شامل ۸۷ مقاله و یادداشت و رساله در شش بخش است. قهوه و قهوه‌خانه در ایران که عنوان کتاب هم از نام این بخش اقتباس شده، چهار مقاله است. دو مقاله نخستین یعنی قهوه و قهوه‌خانه، پیش از انتشار در این کتاب، نخستین‌بار در ایرانیکا به چاپ رسیده اما متن فارسی و یادداشت‌های مفصل آن بار اول است که در این مجموعه انتشار می‌یابد. مقاله سوم یعنی تنباکو در ادب فارسی هم پیش از این در نشریه نامه پارسی به چاپ رسیده اما در آن تجدیدنظر شده و مطالبی به آن افزوده است. همچنین مقاله قلیان و یادداشت‌های آن در سال‌های اخیر نوشته شده و نخستین‌بار است که مجال انتشار می‌یابد.
کد خبر 926203 منبع: همشهری آنلاین
-
صادق هدایت هم واژه‌های جدید فرهنگستان را مسخره می‌کرد
-
فوری | قاتلان دانشجوی دانشگاه تهران دستگیر شدند
-
تصمیم مهم پزشکیان در رابطه با ممنوعیت انتصاب ظریف
-
باید قبول کنیم پرسپولیس دیگر مُرده است | کارتال در مورد این بازیکن باید جوابگو باشد
-
سیاه زن؛ سیاهی لشکرهای مترویی
-
کارتال پس از کاهش شانس صعود پرسپولیس: هواداران نگران نباشند
-
استقلال با بختیاری‌زاده برخورد کند که با دشمن تیم جلسه گذاشته است | دارند برای پرسپولیس همه کار می‌کنند
-
۲ سرمربی برزیلی و کروات گزینه استقلال شدند | آخرین فرصت آبی‌ها به ماتزاری
-
فوری | قاتلان دانشجوی دانشگاه تهران دستگیر شدند
-
باید قبول کنیم پرسپولیس دیگر مُرده است | کارتال در مورد این بازیکن باید جوابگو باشد
-
در صورت پاره شدن تسمه دینام چه کنیم ؟ ؛ علائم، دلایل و راهکارهای تعمیر تسمه دینام پراید
-
درخواست ترکیه برای الحاق غزه به این کشور!
-
بله استقلال خواستار جذب من شد؛ بهترین تصمیم را گرفته ام
-
کارتال پس از کاهش شانس صعود پرسپولیس: هواداران نگران نباشند
-
دستگیری زن شاسی‌بلندسوار حین گدایی
-
امیر قطر حامل پیام برای ایران است؟ | پاسخ عراقچی
-
رژیم صهیونیستی اجساد اسرای خود را تحویل می‌گیرد
-
ماجرای مخالفت مدیر پرسپولیس با دورسون؛ به درد نمی خورد مهاجم دیگری می خریم!
-
چای یا قهوه، مسئله این است!
-
عطر قهوه در مجالس عزاداری
-
دلمشغولی‌های بهار منتشر شد
-
چگونه قهوه بنوشیم تا لاغر شویم؟
-
چای و قهوه بنوشید تا سکته نکنید
-
یک فنجان قهوه و ماجرای سردردهای میگرنی
-
انتشار سه کتاب مهم و تازه به روایت کامیار عابدی
-
قهوه نوش‌ها خوش بین‌تر هستند
-
کوچک‌ترین قهوه‌خانه دنیا اینجاست | منوی این قهوه‌خانه با هر منویی که در عمرتان دیده‌اید فرق دارد
-
نوشیدن چای و قهوه ممکن است خطر سکته مغزی و زوال عقل را کاهش دهد